geopolityka • gospodarka • społeczeństwo • kultura • historia • Białoruś • Estonia • Litwa • Łotwa • Mołdawia • Obwód Królewiecki • Ukraina • Trójmorze • Trójkąt Lubelski
Zdjęcie: Pixabay
03-10-2025 11:43
Jak zwracają uwagę litewskie media, w Europie tempo ogólnej inflacji zaczyna się stabilizować, ale ceny żywności wciąż rosną szybciej niż pozostałe produkty, co budzi niepokój zwłaszcza wśród osób o niższych dochodach. Europejski Bank Centralny (EBC) podkreśla, że od 2022 roku inflacja cen żywności utrzymuje się na wyjątkowo wysokim poziomie i jest jednym z głównych czynników wpływających na politykę stóp procentowych. Według danych Eurostatu, Europejczycy płacą obecnie około jedną trzecią więcej za podstawowe produkty niż przed pandemią, a od 2015 roku ceny żywności wzrosły średnio o ponad 40 procent.
Wzrost cen dotyka najbardziej produkty takie jak mięso, nabiał, kawa, kakao czy oliwa z oliwek, a jego przyczyną są zarówno wzrost kosztów energii, zaburzenia w łańcuchach dostaw wywołane wojną w Ukrainie, jak i ekstremalne zjawiska pogodowe. Susze w Hiszpanii podniosły ceny oliwy, a niekorzystne warunki w krajach eksportujących kakao i kawę wpłynęły na wzrost cen czekolady i kawy w całej Europie. EBC zwraca uwagę, że te zjawiska związane ze zmianami klimatu będą coraz częstsze i mogą powodować dalsze zaburzenia w dostawach żywności.
Polska i Litwa należą do krajów, w których ceny żywności rosły najszybciej w ostatniej dekadzie. W przypadku Litwy wzrost cen od 2015 roku wyniósł aż 75 procent, podczas gdy średnia unijna to 48 procent. Szczególnie mocno zdrożały produkty mleczne, tłuszcze, jaja oraz pieczywo, podczas gdy mięso i niektóre owoce i warzywa pozostają stosunkowo tańsze w porównaniu z innymi państwami UE. Według ekonomistów, głównymi czynnikami były wzrost dochodów mieszkańców, zwiększenie kosztów pracy w całym łańcuchu produkcji i przetwarzania żywności oraz wrażliwość regionu na zmiany cen energii i surowców importowanych.
Wzrost wynagrodzeń w regionie, w tym w Litwie, sprzyjał podwyżkom cen – w ciągu ostatnich dziesięciu lat średnia płaca netto wzrosła o 164 procent, a minimalne wynagrodzenie niemal potroiło się. Wyższe koszty pracy przenoszone są więc na ceny końcowe, a jednocześnie rosnąca siła nabywcza pozwala konsumentom akceptować wyższe ceny.
Chociaż EBC prognozuje, że tempo wzrostu cen żywności wciąż będzie przewyższać średnią inflację, eksperci wskazują, że po gwałtownych podwyżkach może nastąpić okres stabilizacji. Tadas Povilauskas z SEB Banku uważa, że jeżeli nie wystąpią nagłe kryzysy energetyczne czy klęski żywiołowe, inflacja cen żywności w przyszłym roku powinna być niższa niż obecnie, a zmiany w Litwie będą zbliżone do średniej UE. Jednocześnie Greta Ilekytė ze Swedbanku podkreśla, że presja na ceny wynika nie tylko z lokalnych czynników, ale też globalnych, takich jak wzrost popytu w rozwijających się gospodarkach i skutki zmian klimatu, które wpływają na plony na całym świecie.
Na ceny w Polsce i Litwie wpływają także lokalne uwarunkowania: większa zależność od importu surowców i energii oraz struktura rynku. Niektóre produkty, jak napoje bezalkoholowe, oleje czy nabiał, są w regionie droższe niż średnia unijna, podczas gdy mięso i część warzyw pozostaje relatywnie tańsza. Różnice te wynikają zarówno z kosztów transportu i podatków, jak i z preferencji konsumentów.
