Zdjęcie: Pixabay

Więcej o szwedzko-estońskim porozumieniu "więziennym"

16-06-2025 11:35

Władze Estonii i Szwecji przygotowały projekt umowy, na mocy której szwedzcy więźniowie będą mogli odbywać kary w więzieniu w Dorpacie (Tartu), w nowoczesnym kompleksie więziennym w południowej Estonii. Choć dokument wymaga jeszcze akceptacji rządów i parlamentów obu państw, podpisanie zaplanowano na 18 czerwca w Sztokholmie. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, pierwsi skazani przybędą do Estonii nie wcześniej niż w drugiej połowie 2026 roku.

Współpraca ta wynika z niewykorzystanego potencjału Tartu – blisko połowa z 933 miejsc pozostaje pusta. W obliczu mniejszych niż przewidywano wskaźników przestępczości oraz kosztów utrzymania pustych cel sięgających 12 mln euro rocznie, rząd estoński zdecydował się na pragmatyczne rozwiązanie: wynajem części zakładu karnemu innemu państwu. „Staliśmy przed wyborem: zamknąć część kompleksu lub znaleźć mu nowe zastosowanie. To historyczny moment – wcześniej zdarzały się podobne przypadki, lecz nigdy nie wynajmowano całego budynku,” podkreśliła minister sprawiedliwości Liisa Pakosta.

Umowa zakłada pięcioletni okres obowiązywania z możliwością przedłużenia o trzy lata. Szwecja wynajmie 400 cel dla maksymalnie 600 skazanych, z czego opłaty – 8 500 euro miesięcznie za osobę – będą obowiązywały niezależnie od faktycznego zapełnienia pierwszych 300 miejsc. Rocznie przyniesie to Estonii co najmniej 3,6 miliona euro, a stawka będzie indeksowana o 3,5% rocznie.

Do Estonii trafią tylko zdrowi, pełnoletni mężczyźni, którzy nie mają powiązań z przestępczością zorganizowaną ani skłonności radykalnych. Osoby chore psychicznie, kobiety, nieletni oraz ciężko chorzy zostaną wykluczeni. Minister Pakosta zaznaczyła, że będą to przestępcy skazani na długie wyroki za pojedyncze czyny – jak zabójstwo w afekcie, gwałt czy przestępstwa gospodarcze. „Nie będzie tu terrorystów ani radykałów. Nikt też nie opuści więzienia w Estonii – przed końcem wyroku zostaną odesłani z powrotem do Szwecji,” zapewnił Rait Kuuse, szef estońskiej służby więziennej.

Angielski stanie się roboczym językiem więzienia. Szczegóły współpracy między służbami Szwecji i Estonii obejmują każdy aspekt – od harmonogramu dnia osadzonego po jego dietę. Skazani nie będą mieli kontaktu z estońskimi więźniami, a ich transport poza mury – na przykład do szpitala czy na lotnisko – odbywać się będzie pod ścisłym nadzorem. Kuuse poinformował, że w związku z realizacją projektu planuje się utworzenie 400 miejsc pracy, nie tylko w Dorpacie, ale także w sześciu innych regionach kraju. Z kolei estońscy więźniowie będą przetrzymywani wyłącznie w zakładach w Tallinnie i Viru.

Służby bezpieczeństwa, w tym Policja Bezpieczeństwa (KaPo) i Policja i Straż Graniczna, otrzymają dodatkowe środki finansowe. „Ministerstwo sprawiedliwości zapewniło fundusze na wszystko, co będzie wymagało zwiększonych nakładów,” powiedział dyrektor generalny PPA Egert Belitšev. Gdyby którykolwiek ze szwedzkich więźniów stanowił zagrożenie, zostanie natychmiastowo odesłany. „Zachowujemy pełne prawo do cofnięcia zgody na pobyt konkretnej osoby, jeśli naruszy ona bezpieczeństwo lub porządek publiczny,” zaznaczył Margot Palloson z KaPo.

Choć umowa wydaje się finansowo korzystna – szacuje się, że koszt utrzymania jednego więźnia wynosi w Estonii od 3 200 do 5 000 euro – społeczne poparcie dla projektu pozostaje umiarkowane. Zgodnie z badaniem Norstat, 48% ankietowanych Estończyków sprzeciwia się idei wynajmowania więzienia cudzoziemcom, 41% ją popiera, a 11% nie ma zdania. Największy sprzeciw wykazali zwolennicy EKRE i Partii Centrum, natomiast największe poparcie – wyborcy Partii Reform.

Estońsko-szwedzki projekt wpisuje się w trend podobnych rozwiązań w Europie – przykładowo, Kosowo przyjęło 300 duńskich więźniów na podstawie dziesięcioletniego kontraktu o wartości 200 milionów euro. Jednak w przypadku Estonii i Szwecji mowa o pełnej operacyjnej integracji jednej instytucji penitencjarnej w służbie innego kraju – co czyni ten projekt wyjątkowym zarówno logistycznie, jak i politycznie.