Zdjęcie: Pixabay

Pośrednie efekty rozbicia "Białoruskiego Hajuna"

25-04-2025 10:50

Jak wiadomo, w lutym 2025 roku „Biełaruski Hajun” - projekt monitoringu ruchu wojsk na terenie Białorusi - zakończył działalność po ujawnieniu, że jego baza kontaktów została przejęta przez białoruskie służby. Anton Matolka, twórca projektu, potwierdził fakt włamania, który doprowadził do fali represji wobec osób, które w przeszłości współpracowały z Hajunem, przekazując informacje o ruchach wojsk rosyjskich i białoruskich.

Jak informuje "Zerkalo", dzień po ujawnieniu ataku hakerskiego pojawiły się pierwsze doniesienia o zatrzymaniach – na propagandowym kanale związanym ze służbami opublikowano nagranie z Maksimem Nikitenką, pracownikiem rafinerii w Mozyrzu. Choć oficjalne źródła milczą, według organizacji „Wiasna” oraz fundacji BYSOL zatrzymania są faktem i obejmują osoby, które jeszcze wiosną 2022 roku przesyłały do Hajuna zdjęcia i nagrania rosyjskich wojsk. W marcu 2025 roku kilku z nich usłyszało zarzuty „pomocy działaniom ekstremistycznym”, za co grozi do siedmiu lat więzienia.

Andrej Striżak z BYSOL przyznaje, że po ujawnieniu włamania nastąpiła lawina próśb o pomoc i ewakuację. „Ludzie dzwonili i pytali, jak wyczyścić swoje telefony, czy to w ogóle możliwe. Niektórzy od razu wyjechali, inni czekają, mają przygotowane instrukcje,” mówi. Zauważa, że zatrzymania nie mają charakteru masowego – służby działają falami, głównie w regionach takich jak Homelszczyzna czy Baranowicze, gdzie w 2022 roku stacjonowały liczne oddziały rosyjskie. „To nie jest tak, że wszystkich zabierają naraz. Nie mają na to zasobów. Obserwujemy wzrost aktywności, potem znów cisza,” wyjaśnia Striżak. W ciągu dwóch miesięcy od wycieku BYSOL odebrało setki próśb o konsultacje. Ilu osobom udało się ostatecznie wyjechać – tego nie wiadomo, bo „ewakuacja to proces rozciągnięty w czasie.”

Tymczasem nasilają się kontrole wśród pracowników Białoruskich Kolei Państwowych. KGB, wspólnie z nowo utworzoną w 2025 roku służbą bezpieczeństwa informacyjnego, sprawdza zarówno służbowe, jak i prywatne telefony – szukają kontaktów z zagranicą, nawet jeśli wynikają one ze służbowych obowiązków. „Szukają szpiegów. Nawet jeśli niczego nie znajdują, osoby wzbudzające podejrzenia trafiają na wykrywacz kłamstw,” relacjonuje przedstawiciel społeczności kolejarskiej. Kontrole odbywają się zarówno na miejscu pracy, jak i w gabinetach kierownictwa. Szczególną uwagę zwraca się na średni szczebel zarządzania – dyspozytorów, kierowników stacji, a teraz także pracowników centrali w Mińsku.

Za bezpieczeństwo odpowiada nowa jednostka powołana na kolei kierowana przez Jewgienija Sawczyka – byłego oficera specnazu i, według BYPOL, członka centralnego aparatu KGB. Służba korzysta z systemów, które monitorują przepływ informacji i przeciwdziałają wyciekom danych. Jej członkowie, szkoleni przez funkcjonariuszy rosyjskiego FSB, aktywnie uczestniczą w przesłuchaniach i kontrolach cyfrowych. Nie wiadomo dokładnie, ilu liczy członków, ale ich obecność w strukturach kolei staje się coraz bardziej widoczna.

W obliczu tych wydarzeń, zniknięcie „Biełaruskiego Hajuna” z przestrzeni informacyjnej nie tylko przerwało ważny kanał monitoringu wojskowego, lecz także stało się początkiem nowej fali represji i czystek. Jak powiedział Striżak: „To nie koniec, to dopiero początek – dla wielu ludzi to początek ucieczki.”